ดวง วาน ไถ สวมแว่นในชุดเสื้อยืดแขนสั้น กางเกงขาสั้น และรองเท้าแตะ ผิวปากขณะขึ้นนั่งบนมอเตอร์ไซค์ฟีโนของเขา และถอยออกจากบ้านเช่าในกรุงเทพฯ แล้วขี่ออกไป
ภาพที่เห็นนี้ เป็นภาพสุดท้ายที่บันทึกโดยกล้องวงจรปิดของดวง วาน ไถ จากหน้าจอแสดงให้เห็นว่าวิดีโอถูกบันทึกไว้เมื่อเวลา 04:37 น. เช้าของวันที่ 13 เมษายน 2566 – แต่เวลาที่ถูกบันทึกน่าจะไม่ตรงกับเวลาจริง
ภาพจากวงจรปิดเห็น ไถขับรถออกไปในเวลากลางวันและเพื่อนบ้านก็บอกว่าเขาออกจากบ้านเวลาประมาณ 11.00 น. ของวันพฤหัสบดี
ต่อมาในวันเดียวกัน มีคนเห็นว่า เขาไลฟ์สดประมาณ 20 นาทีบนช่องยูทูบของเขา ซึ่งมีผู้ติดตามเกือบ 1.2 แสนคน เขาพูดถึงการพิจารณาคดีเมื่อสัปดาห์ที่แล้วของ บล็อกเกอร์ เหงียน ลัน ทัง และการเยือนเวียดนามของรัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ
มีคนโทรเข้าโทรศัพท์มือถือและทิ้งข้อความบนวอทส์แอปของเขา ในบ่ายวันพฤหัสบดีนั้น แต่ไม่มีใครได้รับคำตอบ เพื่อน ๆ หลายคนบอกว่า เขาไม่ได้กลับบ้านอีกเลย
เมื่อวันอาทิตย์ ตำรวจในจังหวัดฮาติง ทางตอนเหนือของเวียดนาม ประกาศว่า พบบุคคลที่ไม่สามารถระบุตัวตนได้ เข้าประเทศผิดกฎหมายด้านชายแดนที่ติดกับลาว เจ้าหน้าที่ยังยืนยันว่า บุคคลดังกล่าวชื่อ ดวง วาน ไถ เกิดในปี 2525
ดวง วาน ไถ หรือที่รู้จักกันในชื่อ ไถ วาน ดวง ได้ยื่นขอสถานะผู้ลี้ภัยกับสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ ในกรุงเทพฯ หลายสิบปีที่ผ่านมา ประเทศไทยทำหน้าที่เป็นที่หลบภัยอย่างไม่เป็นทางการสำหรับผู้ลี้ภัยทางการเมืองในภูมิภาคนี้
ไถ วัย 41 ปีหลบหนีออกจากเวียดนามในปี 2561 หรือต้นปี 2562 ด้วยความกลัวการถูกข่มขี่คุกคามทางการเมืองจากบล็อกและวิดีโอจำนวนมากที่เขาโพสต์วิจารณ์รัฐบาลเวียดนามและผู้นำพรรคคอมมิวนิสต์บนเฟซบุ๊กและยูทูบ
ตอนนี้ดูเหมือนว่า เขาถูกลักพาตัว และถูกบังคับให้กลับเวียดนาม
' ทุกอย่างดูปกติ'
เกรซ บุย นักเคลื่อนไหวด้านสิทธิมนุษยชนชาวอเมริกันเชื้อสายเวียดนามที่อาศัยอยู่ในประเทศไทย บอกกับเรดิโอฟรีเอเชีย สำนักข่าวร่วมเครือเบนาร์นิวส์ว่าเธอและเพื่อนๆ ไปที่บ้านของไถมาเมื่อวันจันทร์
“ภายในห้องของเขา ทุกอย่างดูปกติดี เหมือนดวงเพิ่งตื่นนอนตอนเช้าแล้วออกไปเดินเล่น” เธอกล่าว
“เราพบกระเป๋าที่เขาสะพายบ่อย ๆ เวลาออกไปข้างนอก กระเป๋าสตางค์ของเขาก็ยังอยู่ในกระเป๋าสะพาย บัตรยูเอ็น และบัตรธนาคาร ก็ยังอยู่ในกระเป๋า เราเจอแล็ปท็อปของเขาด้วย”
บัตรยูเอ็น เป็นบัตรผู้ลี้ภัยที่ออกโดยสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ(UNHCR) ในกรุงเทพฯ ให้แก่บุคคลที่มีสถานะผู้ลี้ภัยและกำลังรอการตั้งถิ่นฐานใหม่ในประเทศที่สามด้านหลังบัตรผู้ลี้ภัยมีข้อความทั้งภาษาอังกฤษและภาษาไทย ดังนี้
“ผู้ถือบัตรนี้มีสถานะผู้ลี้ภัยภายใต้ UNHCR ซึ่งได้ลงทะเบียนและถูกบันทึกในเอกสารภายใต้การอนุญาตของสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ และไม่สามารถถูกบังคับให้กลับไปยังประเทศต้นทางได้ การสนับสนุนช่วยเหลือทั้งหมดที่มีต่อผู้ถือบัตร จะไดรับการชื่นชมอย่างสูง”
ข้าวของทั้งหมดในห้องของเขาดูเหมือนว่าไถไม่ได้เตรียมตัวที่จะเดินทางไกลถึงขนาดกลับไปยังเวียดนาม ที่ซึ่งเขาต้องเผชิญกับโทษหนักจากการวิพากษ์วิจารณ์รัฐบาลและพรรคคอมมิวนิสต์
เพื่อนสนิทคนหนึ่งกล่าวว่าไถมีชีวิตที่มั่นคงในประเทศไทยและต้องการที่จะตั้งถิ่นฐานใหม่ในประเทศที่สามเป็นอย่างมาก
เขาไม่มีแผนจะกลับไปเวียดนาม ตามข้อมูลของ ฮวง จอง มาน หรือที่รู้จักในชื่อ มัน เฮียน ฟับ
“ผมขอยืนยันว่านายดวง วาน ไถ ไม่ได้ตั้งใจที่จะกลับไปเวียดนาม เพราะหากเขามีแผนเช่นนั้น เขาคงจะบอกเราและคงต้องเก็บข้าวของบางส่วนก่อนที่เขาจะไป” เขากล่าว
สัญญาณก่อนการหายตัวไป
เพื่อนหลายคนของไถ บอกกับเรดิโอฟรีเอเชียว่าไถได้บอกข่าวดีกับพวกเพื่อน ๆ เมื่อวันพุธ ว่าเขาได้มีการสัมภาษณ์กับเจ้าหน้าที่ UNHCR ซึ่งถามเขาว่า เขามีญาติในประเทศออสเตรเลียหรือไม่ ไถตอบว่า เขาต้องการย้ายถิ่นฐานไปสหรัฐอเมริกา ที่แฟนของเขาอาศัยอยู่
บุยซึ่งส่วนใหญ่ติดต่อกับไถเป็นประจำก่อนที่เขาจะหายตัวไป บอกกับเรดิโอฟรีเอเชียว่า ไม่น่าเป็นไปได้ที่ไถจะกลับไปเวียดนามหนึ่งวันหลังจากได้มีสัมภาษณ์เรื่องการย้ายถิ่นฐานกับ UNHCR
“ดวง (ไถ) ไม่เคยตั้งใจที่จะกลับไปเวียดนาม และถ้าคุณถามเพื่อนของดวง คุณจะรู้ว่าเขาไม่เคยอยากกลับไปเวียดนามเลย” เธอกล่าว
เหงียน ซาน กิม ผู้ลี้ภัยชาวเวียดนามอีกคนในประเทศไทยและเป็นเพื่อนสนิทของไถ บอกว่าประมาณสองสัปดาห์ก่อนที่จะหายตัวไป ไถบอกว่ารู้สึกไม่ปลอดภัยหลังจากที่เขาโพสต์วิดีโอเกี่ยวกับการแย่งชิงทางการเมืองในเวียดนาม
“โพสต์ล่าสุดของเขาอ้างถึงเจ้าหน้าที่ระดับสูงหลายคนของกระทรวงความมั่นคงสาธารณะ เกี่ยวกับนายพลที่มีพฤติกรรมนอกใจภรรยา” กิมกล่าว “เขาบอกสั้น ๆ ว่าเขาต้องระวังตัวสักหน่อย แต่ก็ไม่ได้บอกรายละเอียด”
กิมบอกว่าไถเล่าให้เขาฟังว่าเพื่อนบ้านคนหนึ่งบอกว่าเมื่อวันที่ 6 เมษายน มีผู้ชายคนหนึ่งขี่มอเตอร์ไซค์ที่มีป้ายทะเบียนจังหวัดเชียงรายมาถ่ายรูปและวิดีโอที่บริเวณบ้านของไถ ผู้ชายคนนี้พูดไทยได้แต่ไม่คล่อง
เมื่อวันอังคาร กิมบอกกับ เรดิโอฟรีเอเชียว่าไถอนุญาตให้เขาเข้าถึงบัญชีโซเชียลมีเดียระบบกล้องวงจรปิดของบ้านเช่า และอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์บางอย่างได้ อย่างไรก็ตาม กิมกล่าวว่า เขาไม่สามารถเข้าถึงข้อมูลได้มากนัก
ใคร มีส่วนเกี่ยวข้อง
แถลงการณ์จากแอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนลประจำภูมิภาคแสดงความกังวลถึงข้อมูลต่าง ๆ เรื่องการจับกุมตัวไถในเวียดนาม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในเมื่อเขามีสถานะเป็นผู้ลี้ภัยภายใต้ UNHCR
“เวียดนามจับตาดูผู้เห็นต่างอย่างใกล้ชิด และที่ผ่านมาแสดงว่า พวกเขาถูกติดตามและสอดแนมแม้จะอยู่นอกพรมแดน ผู้ลี้ภัยชาวเวียดนามที่อาศัยอยู่ในประเทศไทยซึ่งหลบหนีออกจากประเทศ เพราะถูกรัฐบาลของตนเองปราบปราม จะต้องได้รับการคุ้มครองและไม่ควรต้องใช้ชีวิตอยู่ในความหวาดกลัวตลอดเวลา” แอมเนสตี้ฯ ระบุในแถลงการณ์ เมื่อวันอังคาร
เรดิโอฟรีเอเชียติดต่อ UNHCR และสำนักงานประจำประเทศไทย รวมถึงกระทรวงการต่างประเทศไทยทางอีเมลเพื่อสอบถามเกี่ยวกับกรณีของไถ แต่ไม่ได้รับคำตอบ
ฟิล โรเบิร์ตสัน รองผู้อำนวยการฮิวแมนไรท์วอทช์ภาคพื้นเอเชีย เรียกร้องให้รัฐบาลไทยชี้แจงกรณีของไถ
“มีคำถามที่รบกวนจิตใจอย่างมากเกี่ยวกับการลักพาตัว ดวง วาน ไถ แต่สิ่งที่โต้แย้งไม่ได้เลยก็คือเขาอาศัยอยู่ในประเทศไทยในฐานะผู้ลี้ภัยที่ UNHCR รับรองและมีสิทธิที่จะได้รับความคุ้มครองอย่างเต็มที่” ฟิล กล่าวในอีเมลถึงเรดิโอฟรีเอเชียเมื่อวันอังคาร
“เขาถูกบังคับเอาตัวไปจากแผ่นดินไทยไปเวียดนามได้อย่างไร ใครเกี่ยวข้อง เกิดขึ้นเมื่อไร และที่ไหน เป็นเรื่องเร่งด่วนที่รัฐบาลไทยต้องสอบสวนโดยด่วน”
ฟิล โรเบิร์ตสันกล่าวว่าเขากลัวว่ากรณีของไถ จะเป็นอีกตัวอย่างหนึ่งที่เรียกว่า การแลกตัว ระหว่างประเทศไทยกับประเทศเพื่อนบ้านที่มีการปราบปรามผู้เห็นต่าง เช่น เวียดนาม กัมพูชา และลาว
“ไม่น่าเป็นไปได้อย่างยิ่งที่เจ้าหน้าที่รัฐบาลเวียดนามจะเข้ามาในประเทศไทยและจับกุมผู้เห็นต่างโดยที่เจ้าหน้าที่ของไทยไม่รู้เรื่องนี้และแสร้งทำไม่เห็น” เขากล่าว
“ใครก็ตามที่ทำเช่นนี้ได้ฝ่าฝืนทั้งกฎหมายไทยและกฎหมายระหว่างประเทศอย่างชัดเจนที่ห้ามส่งบุคคลกลับไปยังที่ที่พวกเขาถูกกดขี่คุกคาม ทรมาน และถูกทารุณกรรม และไม่ต้องสงสัยเลยว่าดวง วาน ไถ จะถูกกระทำตามที่กล่าวมาทั้งหมดนั่น เพราะเขาอยู่ในมือของตำรวจเวียดนามแล้ว” ฟิล โรเบิร์ตสัน กล่าว “ควรจะต้องมีความรับผิดชอบ ในการยุติการตามล่าผู้ขอลี้ภัย และผู้ลี้ภัยในประเทศไทย โดยเริ่มจากกรณีนี้”
บุยกล่าวว่า ตัวแทนขององค์กรสิทธิระหว่างประเทศในกรุงเทพฯ เคยพบกันในอดีตเพื่อหารือเกี่ยวกับวิธีการช่วยเหลือและคุ้มครองผู้ลี้ภัยในประเทศไทย
เจ้าหน้าที่ตำรวจตรวจคนเข้าเมืองไทยและหน่วยงานที่รับผิดชอบในเวียดนามไม่ได้ตอบอีเมลจากเรดิโอฟรีเอเชีย ที่ส่งไปเพื่อขอความคิดเห็นเมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมา